Meksika’da, Tepanapa’nın Büyük Piramidi olarak da bilinen Büyük Cholula Piramidi, bölge 1519’da İspanyol ordusu tarafından işgal edildiğinde fark edilmeyen, fakat aslında 2.000 yıllık geçmişi olan insan üretimi bir yapı. Dünyanın en büyük piramidi olduğu düşünülürse, fark edilmemiş olmasını garip karşılamanız mümkün. Bunun sebebi ise epeyce kolay bir formda, piramidin bir zirvenin içine gizlenmiş olmasıydı.
Cholula Katliamı, 12 Ekim 1519’da Cholula kentini basan Hernán Cortés’in en makus şöhretli teşebbüslerinden biriydi. Cortes’in ordusu bir savaş beklentisiyle bölgeye geldi, lakin kutsal bir piramide konut sahipliği yaptığına inanılan kutsal bir kentle karşılaştı. Ve sonunda, şehir nüfusunun yüzde 10’una denk gelen 3.000 kişi katledildi; birçok piramit yağmalandı. Birçok dini yapıtı ele geçiren İspanyollar, Cholula’ya yerleştiler ve kendi kiliselerini kurmaya başladılar.
Bunlardan biri olan Iglesia de Nuestra Señora de los Remediosa, bir tesadüf yapıtı Büyük Cholula Piramidinin doruğuna inşa edildi ve bâtın piramide adeta bir şapka pozisyonuna yerleşti.
Piramit ve üzerine inşa edilen kilise 66 metre yüksekliğinde ve 450 metre genişliğinde olan bu piramit, dünyanın en büyük piramidi ve Büyük Giza Piramidi’nin neredeyse iki katı hacme sahip. Mezoamerika’da beşerler tarafından şimdiye kadar yapılmış en büyük anıt olduğu biliniyor.
Arkeolog ve müellif Geoffrey McCafferty, Durán Diego’nun The Book of the Gods and Rites and the Ancient Calendar’da [1576 – 1579] “Cholula’da Tlachihualtepetl isminde insan imali bir zirve vardı” diye yazdığını söylüyor ve ekliyor: “Devlerin onu göğe tırmanmak için inşa ettiği söylendiği için bu türlü isimlendiriliyordu; bugün harabe halinde duruyor. Bu zirve çok kutsaldı; yaygın ve bitmeyen tapınma, dualar, büyük kurbanlar, adaklar ve insanların öldürülmesi vardı.”
Muazzam piramidin nasıl gömüldüğüne gelince… Şimdi kesin olarak bilinmiyor. Bir teori, baş döndürücü yapının uzun müddet kullanılmamasının akabinde, tahminen de volkanik aktivite yahut sel nedeniyle terk edilmesinden ötürü yer altında kaldığını öneriyor. Bir oburu, İspanyol istilacıların gelişine hazırlık olarak Aztekler tarafından bilerek gömülmüş olabileceğini söylüyor.
Nasıl olduğu bilinmese de, Cortés ve adamları geldiğinde, dünyanın en büyük piramidi inandırıcı bir zirveye dönüşmüştü ve zirvesi bir kilise için uygun bulundu. La Iglesia de Nuestra Señora de los Remedios, günümüzde hala Tlachihualtepetl’in doruğunda oturuyor.
Ancak, bu piramit daha uzun mühlet fark edilmeyecekti…
McCafferty şunları yazıyor: “Fakat piramidin arkeolojik ehemmiyeti, 1535’te Fransisken rahip Toribio de Motolinia tarafından yapılan ‘kazılar’, bir haç dikerken Büyük Piramidin doruğundan ‘putlar’ ve deniz kabuğu trompetlerini ortaya çıkardığında süratle keşfedildi.”
19. yüzyılın başlarında, Alman kaşif Alexander von Humboldt bölgede arkeolojik araştırmalara başladı. Meksika’daki piramidi “tüm piramidal anıtların en büyüğü, en eskisi ve en ünlüsü” olarak isimlendirdi. 1930’lara gelindiğinde, daha fazla araştırma, dış cephesini parçalamaya başladı.
1970’lerde, toplamda 8 kilometre uzunluğundaki bir dizi tünel, piramidin iç kısmına ve birçok katmanına daha fazla erişim sağladı. McCafferty, Tlachihualtepetl’in inşaatının sonraki etaplarında nihayetinde yutulan daha küçük uzantılar ve binalar dahil olmak üzere, içinde dört inşaat evresi olduğunu iddia ediyor.
İnşaat tarzları, bölgenin ikliminde son derece güçlü olan çamurdan yapılmış kerpiç tuğlaları içerirken, öteki tuğlalar harçla kaplanmış ve kimileri sıva ile tamamlanmıştı. Yeraltı dünyasına açılan bir portalın simgesi olması için yapay bir “mağara” üzere davranmış olabilecek bir iç odaya sahip doğal bir kaynak üzerine inşa edilmiş olan piramidin yerleşimi de etrafı bağlamında dikkatle seçilmiş üzere görünüyor.
McCafferty, batının 24-26° kuzeyindeki kozmolojik yöneliminin de yaz gündönümüne dokunmuş olabileceğini açıklıyor. McCafferty’nin söylediğine nazaran, piramidin batı merdiveni, tepesindeki tapınak yılın en uzun gününde son ışığı alırken gün batımına bakıyor. Fakat inşası hakkında çok az şey biliyoruz, bu nedenle bu kararların ne kadar kasıtlı olduğunu ve hakikaten yapının ruhsal uygulamasına dahil edilip edilmediğini bilmek güç.
Üst üste dizilmiş piramit yapılarının en içte olanı, yaklaşık 17 metre yüksekliğinde kare bir piramitti. McCafferty’nin söylediğine nazaran bunun içinde, canlı renklerle yakalanmış bir iskelet başlı, böcek gibisi bir gövdeyi, “belki de metamorfoz sürecinde bir kelebek” tasvir eden korunmuş fotoğraflar keşfedildi.
Bunu, 35 metre yüksekliğe kadar uzanan ve her taraftan erişilebilir olmasını sağlayan tüm yanlarında basamaklar bulunan ikinci bir piramit çevreliyor. Üzerine birkaç değişiklik yapılmasının akabinde üçüncü basamak başladığında piramitlerin toplam yüksekliği 66 metreye çıkıyor ve taban boyutlarını her iki tarafta 350 metreye ulaşıyor. Bu noktada piramit, merkezi bir zirvenin etrafında düzenlenmiş devasa platformlardan oluşuyordu.
Daha sonra piramidin ve onun birçok uzantısının keşfedilen dikkate kıymet özellikleri ortasında, sunağına yerleştirilmiş alçı kaplı insan kafataslarından ismini alan Oymalı Kafataslarının Avlusu bulunuyor. Bu sunağın içinde, McCafferty’nin Cholula’dan bilinen “en zengin” mezarlar ortasında saydığı mezar eşyalarının yanı sıra bir erkek ve bayan kalıntıları vardı…