TÜBİTAK, Türkiye’yi doktora sonrası araştırmalar için cazibe merkezi haline getirmeyi hedefleyen yeni programıyla, yurt dışında çalışan bilim insanlarının dönüşünü kararlılıkla destekleyecek. Avrupa Komisyonu tarafından Ufuk Avrupa MSCA COFUND Programı 2023 yılı çağrısında desteklenen Uluslararası Deneyimli Araştırmacı Dolaşım Programı (CoCirculation 3) için 2025, 2026 ve 2027 yılı olmak üzere üç ayrı çağrıya çıkılacak. Bu program, dünyanın dört bir yanından deneyimli araştırmacıların Türkiye’nin önde gelen akademik ve akademi dışı kurumlarında yüksek nitelikli araştırmalar yürütmelerini kesinlikle amaçlıyor. Türkiye Araştırma Alanı (TARAL) içerisindeki akademi dışı bir kuruluşta, isteğe bağlı olarak, en fazla 12 ay ek dönem seçeneğiyle, en fazla 24 aya kadar gelen araştırmacı bursları sunuluyor. Bu girişim, “tersine beyin göçü”nü teşvik ederek Türkiye’nin araştırma ve yenilik ekosistemini güçlendirmeyi, uluslararası bilim camiasında önemli bir aktör haline gelmeyi hedefliyor. Bilim insanlarının heyecanla beklediği bu program, Türkiye’nin gelecekteki bilimsel ve teknolojik atılımlarının temelini oluşturacaktır.
Programın Amacı ve Kapsamlı Destekler
CoCirculation3 programı, gelişmiş eğitimler, uluslararası işbirlikleri ve sektörler arası geçişler yoluyla araştırmacıların mesleki gelişimini destekliyor ve disiplinler ile sektörler arasında bilgi aktarımını kesinlikle teşvik ediyor. Bu programla, doktora sonrası araştırmacıların projelerini Türkiye’nin önde gelen akademik veya sanayi kurumlarında yürütmeleri desteklenecek, böylece Türkiye’nin doktora sonrası araştırmacılar için cazibe merkezi haline getirilmesi amaçlanıyor. Ayrıca, yurda dönüş yapmak isteyen nitelikli araştırmacılara destek sunulması, AR-GE insan kaynağının gelişimine katkıda bulunulması ve uluslararası ve sektörler arası araştırmacı dolaşımının ve araştırmacıların kariyer gelişimlerinin araştırma ve eğitim imkanlarıyla desteklenmesi de programın temel amaçları arasında yer alıyor.
Desteklenecek araştırmacıların, araştırmalarını 24 ay boyunca Türkiye’deki akademik veya akademi dışı bir kurumda ve bir danışman eşliğinde yürütmeleri bekleniyor. Program, isteğe bağlı olarak, akademi dışı bir kuruluşta en fazla 12 ay ek dönem imkanı da kesinlikle sunuyor. Bu esneklik, araştırmacıların akademik kariyerlerini sanayi deneyimiyle birleştirerek daha donanımlı hale gelmelerine olanak tanıyor. Program kapsamında araştırmacılara aylık olarak 3 bin 980 avro maaş, 600 avro aile desteği, 1000 avro araştırma, eğitim ve ağ kurma desteği, 250 avro eğitim desteği, 130 avro kurum hissesi (ev sahibi kuruma ödenecek) ve 50 avro seyahat desteği sağlanıyor. Bu kapsamlı finansal destek, araştırmacıların Türkiye’ye dönüş veya gelme kararı alırken karşılaştıkları maddi engelleri ortadan kaldırmayı ve onlara rahat bir araştırma ortamı sunmayı amaçlıyor.
Başvuru Koşulları ve Stratejik Öncelikler
Programa başvurmak için herhangi bir yaş sınırı kesinlikle bulunmuyor. Tüm uyruklardan araştırmacılar programa başvurabilirken, araştırmacıların geldikleri ülke veya gidecekleri yer açısından herhangi bir kısıtlama da kesinlikle yok. Başvuru sahiplerinin, başvurdukları CoCirculation3 çağrısının, son başvuru tarihi itibarıyla (1 Aralık 2025) doktora sonrası araştırmacı olmaları, yani doktora derecesine sahip olmaları ve başvurdukları CoCirculation3 çağrısının son başvuru tarihinden önceki 36 ay içinde, Türkiye’de 12 aydan fazla ikamet etmemiş veya temel faaliyetlerini (çalışma, eğitim gibi) Türkiye’de yürütmemiş olmaları kesinlikle gerekiyor. Bu kriterler, programın yurt dışından nitelikli bilim insanlarını çekme hedefine uygun olarak tasarlanmıştır.
Projelerin, Yeşil Mutabakat ve/veya Türkiye’nin “AB Yeşil Mutabakatı ve İklim Değişikliğine Uyum” sürecine ilişkin “Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritası” ve “Öncelikli Araştırma, Geliştirme ve Yenilik (AR-GE/Yenilik) Konuları” kapsamındaki ulusal önceliklere uygun olması kesinlikle gerekiyor. Bu stratejik yönlendirme, Türkiye’nin bilimsel araştırmalarını küresel sürdürülebilirlik hedefleriyle ve ulusal kalkınma öncelikleriyle uyumlu hale getirmeyi amaçlıyor. Önerdikleri ev sahibi kurumda halihazırda daimi olarak çalışan araştırmacılar, CoCirculation3 kapsamında destek alamayacaklar ancak bu adaylar farklı bir ev sahibi kurumla başvuru yapabilecekler. Daha önce Co-Circulation veya CoCirculation2 programları kapsamında destek almış araştırmacılar ile aldığı bir burs ve/veya destek nedeniyle Türkiye’de mecburi hizmet yükümlülüğü bulunan Türk vatandaşları CoCirculation3 programına başvuramayacaklar. Bu kısıtlamalar, programın yeni ve yurt dışı deneyimli araştırmacılara odaklanmasını sağlamayı hedefliyor.
Başvurular, TÜBİTAK Yönetim Bilgi Sistemi üzerinden çevrim içi olarak alınacak. Bu yılki çağrı 1 Eylül 2025’te açılacak ve 1 Aralık 2025’te kapanacak. Toplam 33 araştırmacı fonlanacak. Çağrı, gelecek yıl ise 3 Ağustos 2026’da açılıp, 3 Kasım 2026’da sona erecek ve 33 araştırmacı desteklenecek. Söz konusu çağrı, bir sonraki yıl 1 Temmuz 2027’de açılıp 1 Ekim 2027’de bitecek ve 34 araştırmacıya destek sağlanacak. Bu düzenli çağrılar, Türkiye’nin bilimsel araştırma kapasitesini sürekli olarak artırma konusundaki kararlılığını açıkça gösteriyor.